Beleef de Cultuurhistorie in Landgraaf

Ontdek het rijke cultureel erfgoed

Landgraaf dankt haar naam aan ‘de landgraaf’, een eeuwenoude verdedigingslinie die op sommige plekken nog als een holle weg zichtbaar is in het Landgraafse landschap. Er gaan vele verhalen de ronde over wanneer de linie is ontstaan. Volgens de uit Schaesberg afkomstige schrijver Frans Erens geloofde men vroeger dat het aardwerk aangelegd was onder Napoleon.

 

Later is zelfs geopperd dat het een prehistorische omwalling van een urnenveld betreft. Waarschijnlijk is de landgraaf echter een verdedigingslinie uit de tweede helft van de 14e eeuw, de tijd waarin de Hertog van Brabant hier nog met de scepter zwaaide. Helemaal zeker zullen we het waarschijnlijk nooit weten…

Alle erfgoed op de kaart

Weergeven op de kaart

Ga je mee op ontdekking?

Geschiedenis van Landgraaf

Landgraaf kent een eeuwenlange geschiedenis van bewoning, die zelfs terug te voeren is tot de IJzertijd en de Romeinse tijd. De gemeente is ontstaan uit de voormalige gemeenten Schaesberg, Nieuwenhagen en Ubach over Worms, die op hun beurt weer ontstaan zijn uit kleine lintvormige dorpjes aan belangrijke wegen en kruispunten. Gelukkig heeft het verleden vele sporen in Landgraaf achtergelaten. Overal is cultuurhistorisch erfgoed te ontdekken, soms verstopt, dan weer prominent aanwezig. Landgraaf heeft alleen al 172 Rijksmonumenten en drie beschermde dorpsgezichten. Van typisch Limburgse kruisen en wegkapellen tot hoeves en kastelen: je vindt het allemaal in Landgraaf. Achter ieder monument schuilt wel een bijzonder verhaal of een legende…

Mijnverleden van Landgraaf

Natuurlijk heeft ook het Zuid-Limburgse mijnverleden zijn stempel op Landgraaf gedrukt. Het grootste overblijfsel is wel de markante berg waarop SnowWorld gebouwd is. Via de langste trap van Nederland kunnen sportievelingen haar beklimmen. De groene flanken doen niet vermoeden dat de berg ontstaan is uit een stortplaats voor de onbruikbare mijnsteen, die tijdens de kolendelving van Staatsmijn Wilhelmina decennialang naar de oppervlakte werd gebracht. De steenberg heeft niet voor niet de bijnaam ‘Wilhelminaberg’. De steenberg van de tweede mijn in Landgraaf, de Oranje Nassau II, is inmiddels verdwenen, net als beide mijncomplexen. Wat rest zijn meerdere monumentale mijnwoningen, twee mijnscholen en interessante mijnwerkerskoloniën.  

Culturele highlights

Kasteel Schaesberg

Middenin het droogdal bij Schaesberg rijst tussen de bomen en rietkragen de ruïne van Kasteel Schaesberg op. De overblijfselen van het omgrachte complex dateren uit de 16e en 17e eeuw. Op het voorste eiland stond een grote, U-vormige kasteelhoeve. Het statige herenhuis van de Heren van Schaesberg, waarvan de torenrestanten nog goed te herkennen zijn, stond op het tweede eiland. Eeuwenlang was het kasteel een symbool van de rijkdom en macht van de heren van Schaesberg. 

Kasteel Strijthagen

In de schaduw van de mijnsteenberg van Staatsmijn Wilhelmina staat een eeuwenoud kasteel, te midden van visvijvers en de beboste hellingen van het Strijthagerbeekdal. In tegenstelling tot het versterkte huis dat in de middeleeuwen op deze drassige bodem verrees, heeft het huidige Kasteel Strijthagen meer weg van de statige herenhuizen die in de 18e eeuw naar Frans voorbeeld gebouwd werden.

Beschermd dorpsgezicht Rimburg

Het door de poort- en puntgevels van eeuwenoude boerderijen gesierde straatbeeld, de luidende klokken van de dorpskerk en het kabbelen van de rivier de Worm. Wie door Rimburg wandelt vergeet al snel de stadse drukte en krijgt het gevoel dat de tijd hier stil gestaan heeft.

Beschermd dorpsgezicht Lauradorp

Terwijl in Schaesberg en Heerlen de gebroeders Honigmann pionieren met hun Oranje-Nassau mijnen begint mijnexploitant Laura & Vereeniging meer naar het oosten twee schachten af te diepen bij Eijgelshoven. Het is het begin van de particuliere mijn Laura, vernoemd naar één van de echtgenotes van het duo uit Herzogenrath dat een kwarteeuw eerder een concessie in dit gebied koopt.

Leenhof

Wanneer tussen 1914 en 1918 echter ‘Woninggroep Schaesberg’ ten zuiden van de spoorlijn verrijst, ontstaat een knus dorpje met een grote variëteit aan huizentypes, gegroepeerd aan een speels stratenpatroon met een ‘karrenwiel’ als centrum. Wat alle woningen in Leenhof gemeen hebben, is hun bijzondere architectuur. 

Verdedigingslinie De landgraaf

De gemeente Landgraaf dankt zijn naam aan ‘de landgraaf’, een eeuwenoude verdedigingslinie die op een aantal punten nog als een holle weg in het landschap waarneembaar is. Het aardwerk strekt zich komend vanaf de Brunsummerheide uit richting Nieuwenhagen, waar hij vlakbij de Kleikoeleweg verdwijnt.

De Leenderkapel

Sagen en legendes zijn alom aanwezig in de Zuid-Limburgse volkscultuur. Hoewel je over hun waarheidsgehalte kunt twijfelen, zijn ze vaak te mooi om weg te laten. Dat is wat de Leenderkapel in Schaesberg betreft niet anders. Het robuuste, uit gele zandsteenbrokken opgetrokken Mariakapelletje staat bovenop een heuvel die uitkijkt op de eeuwenoude Hoeve Leenhof en de restanten van Kasteel Schaesberg.

Het Steenenkruis

‘NIEMAND/EN GAET HIER/VOR BEI OF TE SEGT/H MARIA BIT VOR’… ‘MY’? ‘ONS’? Hoe de inscriptie op rijksmonument het Steenenkruis ooit eindigde weet niemand. Dat is niet het enige mysterie dat dit eeuwenoude kruisbeeld omringt. We weten dat het uit de 17e eeuw stamt, maar waarom het op deze driesprong in Ubach over Worms is geplaatst en wie daar opdracht toe gegeven heeft, is onbekend. Evenmin weten we waarom het kruis gewijd is aan de Maria van Zeven Smarten.

Ontdek het cultuurhistorisch erfgoed

Ontdek Landgraaf, het online platform waar je Landgraaf op een andere manier leert kennen! Door de eeuwen heen heeft ieder tijdperk zijn eigen schatten en verhalen nagelaten, die je op Ontdek Landgraaf terug kunt vinden. Vanuit je luie stoel of tijdens een fiets- of wandeltocht die je zelf uitstippelt. 

Er valt nog zo veel te ontdekken in Landgraaf:

Ontdek de culinaire pareltjes

Wil je gezellig samen uit eten, dan kun je terecht bij de vele en diverse restaurants in Landgraaf. Wie weet dineer je morgen al in een voormalig stationsgebouw of in een eeuwenoude herenboerderij.

Lees verder

Altijd iets te doen!

Landgraaf en Pinkpop, sinds 1988 onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het festival Pinkpop trekt jaarlijks meer dan 68.000 bezoekers. Mensen uit heel het land, maar zeker ook uit de regio bezoeken Pinkpop. Naast dit grote evenement heeft Landgraaf ook geregeld markten en andere festivals. 

Lees verder

Bossen, beekdalen en grindbanken

In Landgraaf is buiten de verstedelijkte kernen veel groene natuur te vinden. De mooiste natuurgebieden zijn te vinden in Park Gravenrode en bij Rimburg. Langs de vele attracties in Gravenrode stroomt door een fraai bebost beekdal de Strijthagerbeek. 

Lees verder