Beleef de Cultuurhistorie in Landgraaf

Middenin het droogdal bij Schaesberg rijst tussen de bomen en rietkragen de ruïne van Kasteel Schaesberg op. De overblijfselen van het omgrachte complex dateren uit de 16e en 17e eeuw. Op het voorste eiland stond een grote, U-vormige kasteelhoeve. Het statige herenhuis van de Heren van Schaesberg, waarvan de torenrestanten nog goed te herkennen zijn, stond op het tweede eiland. Eeuwenlang was het kasteel een symbool van de rijkdom en macht van de heren van Schaesberg. 

In de schaduw van de mijnsteenberg van Staatsmijn Wilhelmina staat een eeuwenoud kasteel, te midden van visvijvers en de beboste hellingen van het Strijthagerbeekdal. In tegenstelling tot het versterkte huis dat in de middeleeuwen op deze drassige bodem verrees, heeft het huidige Kasteel Strijthagen meer weg van de statige herenhuizen die in de 18e eeuw naar Frans voorbeeld gebouwd werden.

Het door de poort- en puntgevels van eeuwenoude boerderijen gesierde straatbeeld, de luidende klokken van de dorpskerk en het kabbelen van de rivier de Worm. Wie door Rimburg wandelt vergeet al snel de stadse drukte en krijgt het gevoel dat de tijd hier stil gestaan heeft.

Terwijl in Schaesberg en Heerlen de gebroeders Honigmann pionieren met hun Oranje-Nassau mijnen begint mijnexploitant Laura & Vereeniging meer naar het oosten twee schachten af te diepen bij Eijgelshoven. Het is het begin van de particuliere mijn Laura, vernoemd naar één van de echtgenotes van het duo uit Herzogenrath dat een kwarteeuw eerder een concessie in dit gebied koopt.

Wanneer tussen 1914 en 1918 echter ‘Woninggroep Schaesberg’ ten zuiden van de spoorlijn verrijst, ontstaat een knus dorpje met een grote variëteit aan huizentypes, gegroepeerd aan een speels stratenpatroon met een ‘karrenwiel’ als centrum. Wat alle woningen in Leenhof gemeen hebben, is hun bijzondere architectuur. 

De gemeente Landgraaf dankt zijn naam aan ‘de landgraaf’, een eeuwenoude verdedigingslinie die op een aantal punten nog als een holle weg in het landschap waarneembaar is. Het aardwerk strekt zich komend vanaf de Brunsummerheide uit richting Nieuwenhagen, waar hij vlakbij de Kleikoeleweg verdwijnt.

Sagen en legendes zijn alom aanwezig in de Zuid-Limburgse volkscultuur. Hoewel je over hun waarheidsgehalte kunt twijfelen, zijn ze vaak te mooi om weg te laten. Dat is wat de Leenderkapel in Schaesberg betreft niet anders. Het robuuste, uit gele zandsteenbrokken opgetrokken Mariakapelletje staat bovenop een heuvel die uitkijkt op de eeuwenoude Hoeve Leenhof en de restanten van Kasteel Schaesberg.

‘NIEMAND/EN GAET HIER/VOR BEI OF TE SEGT/H MARIA BIT VOR’… ‘MY’? ‘ONS’? Hoe de inscriptie op rijksmonument het Steenenkruis ooit eindigde weet niemand. Dat is niet het enige mysterie dat dit eeuwenoude kruisbeeld omringt. We weten dat het uit de 17e eeuw stamt, maar waarom het op deze driesprong in Ubach over Worms is geplaatst en wie daar opdracht toe gegeven heeft, is onbekend. Evenmin weten we waarom het kruis gewijd is aan de Maria van Zeven Smarten.